Централни регистар као учесник на тржишту капитала

Централни регистар депо и клиринг хартија од вредности (Централни регистар) је један од битних стубова финансијског тржишта. Код нас је организован као акционарско друштво и у власништву је Републике Србије. Централни регистар евидентира све трансакције финансијским инструментима, власнике тих инструмената, додељује јединствене идентификационе ознаке за финансијске инструменте, обавља клиринг и салдирања на основу трговања, те тако омогућава обраду трансакција у нематеријализованом облику. 

Надзор над пословањем: Комисија за хартије од вредности врши надзор над пословањем Централног регистра и прати да ли Централни регистар послује на законит  и професионалан начин. Комисија даје претходну сагласност на опште акте Централног регистра и све измене тих аката.

Ко све може бити члан Централног регистра? Чланови Централног регистра могу бити Република, Народна банка Србије, инвестициона друштва, кредитне институције, организатори тржишта, регулисано тржиште, друштва за управљање фондовима, инострана правна лица која обављају послове клиринга и салдирања, односно регистрације финансијских инструмената или друга лица ако испуњавају услове чланства прописане актима Централног регистра.

Шта то тачно Централни регистар ради? Централни регистар води регистре финансијских инструмената, води евиденције о финансијским инструментима на рачунима издавалаца, води и евиденције рачуна чланова Централног регистра и њихових клијената, уписује права трећих лица на финансијским инструментима, чува електронске евиденције о финансијским инструментима и чува материјализоване хартије од вредности, води новчане рачуне чланова Централног регистра,  укњижава власништва над материјализованим хартијама од вредности у дематеријализованој форми, обавља клиринг и салдирање на основу закључених трансакција са финансијским инструментима и утврђује стања обавеза и потраживања чланова Централног регистра и њихових клијената након измирења међусобних обавеза и потраживања, преноси финансијске инструменте на рачуне чланова Централног регистра, утврђује и додељује идентификационе бројеве финансијских инструмената, води шифарник врста финансијских инструмената итд.

У Централном регистру отварају се и воде рачуни побројаних чланова Централног регистра  (депо рачуни, емисиони рачуни, власнички рачуни, рачуни управљања, збирни, односно кастоди рачуни). У Централном регистру отварају се воде и новчани рачуни чланова Централног регистра и гарантног фонда.

Централни регистар такође обавештава Комисију о уписима и преносима хартија од вредности, о преласку, односно спуштању испод 10%, 20%, 33% или 50% учешћа акционара у укупном капиталу организатора тржишта. Редовно обавештава Комисију о сваком новом члану и престанку чланства,  о свакој значајној повреди одредаба закона приликом контроле чланова.

Централни регистар има скупштину акционара, управни одбор и директора. Овлашћења скупштине врши Влада преко овлашћених представника. Представнике у скупштини и директора именује и разрешава Влада на предлог Министарства финансија. Скупштина именује и разрешава чланове управног одбора.

Централни регистар за обављање својих услуга наплаћује чланарине и накнадe које су утврђене Правилником о тарифи Централног регистра.